Sang chấn tâm lý là một tình trạng mà con người gặp phải khi trải qua một sự kiện khó khăn trong cuộc sống. Nhưng bạn đã hiểu rõ về sang chấn tâm lý là gì? Và nguyên nhân gây ra nó là gì? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về tình trạng này và các biểu hiện của nó.
1. Sang chấn tâm lý là gì?
Sang chấn tâm lý được Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA) định nghĩa là phản ứng cảm xúc của con người đối với một sự kiện khủng khiếp xảy ra mà có thể là tai nạn, thiên tai, bạo hành tình dục, và nhiều sự kiện khác. Ngoài ra, mọi người cũng có thể bị sang chấn tâm lý với bất kỳ sự kiện nào đe dọa hoặc gây hại đến cảm xúc và thể chất của họ.
Sự kiện này phải được người bị ảnh hưởng coi là đe dọa trực tiếp đến bản thân hoặc người thân của họ, bằng cách gây ra cái chết, thương tật nghiêm trọng, hoặc bạo lực tình dục. Khi xem tin tức trên truyền hình, họ có thể trở nên cực kỳ đau khổ và có những phản ứng căng thẳng sinh lý không tự nguyện quá mức, nhưng không gây ra chấn thương cho bản thân.
Các phản ứng ngắn hạn như sốc và phủ nhận thường xuất hiện sau đó. Các phản ứng và tác động lâu dài bao gồm tổn thương tâm lý, rối loạn lưỡng cực, hồi tưởng mất kiểm soát, hoảng loạn, mất ngủ, rối loạn ác mộng, khó khăn trong mối quan hệ và rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD). Các triệu chứng cụ thể bao gồm đau nửa đầu, tăng thông khí, tăng tiết mồ hôi và buồn nôn thường xuyên.
2. Nguyên nhân gây ra sang chấn tâm lý
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sang chấn tâm lý, bao gồm:
- Bị tấn công, bắt nạt
- Bị quấy rối tình dục
- Bị lạm dụng tâm lý, tình dục hoặc thể chất
- Bị tai nạn giao thông
- Chấn thương tâm lý sau sinh
- Mắc bệnh nguy hiểm, đe dọa tính mạng
- Mất người thân, bạn bè
- Bị bắt cóc
Những sự kiện này có thể xảy ra một lần hoặc lặp đi lặp lại nhiều lần. Khi một người trải qua sang chấn tâm lý, không chỉ sự kiện vừa xảy ra tác động mà những hình ảnh về nỗi sợ cũng trở về trong tâm trí họ.
3. Các loại sang chấn tâm lý
Mỗi người sẽ trải qua một sự kiện dẫn đến tình trạng sang chấn tâm lý khác nhau, và mức độ sang chấn cũng được phân loại cụ thể:
- Sang chấn tâm lý mức cấp tính: Tình trạng này là kết quả của áp lực, căng thẳng hoặc nguy hiểm.
- Chấn thương tâm lý mãn tính: Là kết quả của tiếp xúc lâu dài với nhiều áp lực, căng thẳng.
- Chấn thương tâm lý đơn lẻ – phức tạp: Nguyên nhân là do tiếp xúc nhiều với sự kiện gây sang chấn.
- Sang chấn thứ cấp: Là một dạng khác của sang chấn, nguyên nhân là tiếp xúc thường xuyên với một người đã trải qua một sự kiện đau thương.
4. Cơ chế phản ứng tâm sinh lý với sang chấn
Khi sang chấn tâm lý xảy ra, não bộ sẽ kích thích hoạt động của các hạch nhân làm tăng tiết hormone cortisol và adrenalin, gây kích thích hoạt động của hệ thần kinh giao cảm. Điều này dẫn đến cơ chế chiến – biến – tê liệt trong não bộ.
Tình trạng sang chấn tâm lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt trong cuộc sống của con người. Nếu không được can thiệp và hỗ trợ kịp thời, nó có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến phần đời còn lại.
5. Biểu hiện và triệu chứng của sang chấn tâm lý
Người trải qua sang chấn tâm lý có thể trải qua phản ứng từ cảm xúc đến các triệu chứng về thể chất. Các dấu hiệu về mặt thể chất bao gồm đau đầu, triệu chứng tiêu hóa, mệt mỏi, tim đập nhanh, đổ mồ hôi và giật mình.
Ngoài ra, họ cũng có thể cảm thấy bị từ chối, sợ hãi, lo lắng, phẫn nộ, sầu não, xấu hổ, hoang mang, lo ngại, phiền muộn, tê liệt, chết lặng, tránh né người khác, tức giận, cáu kỉnh, tâm trạng thất thường, tội lỗi, vô vọng, cáu gắt và khó tập trung.
6. Phương pháp điều trị sang chấn tâm lý
Có một số phương pháp điều trị có thể giúp người bị sang chấn tâm lý đối phó với các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của họ. Đó là:
6.1 Liệu pháp tâm lý
- Liệu pháp nhận thức hành vi: Giúp người bệnh nhận thức và thay đổi hành vi của mình để ảnh hưởng tới cảm xúc và hành vi.
- Giải mẫn cảm chuyển động nhãn cầu và tái nhận thức (EMDR): Hướng dẫn người bị sang chấn tâm lý hồi tưởng lại những ký ức đau buồn trong khi chuyển động mắt, nhằm giúp họ xử lý và tích hợp những ký ức này.
- Liệu pháp xo-ma (Somatic therapies): Bao gồm trải nghiệm xo-ma, liệu pháp tâm lý cảm giác vận động, kích thích huyệt và liệu pháp cảm ứng.
6.2 Dùng thuốc để kiểm soát
Mặc dù thuốc không thể chữa khỏi tình trạng sang chấn tâm lý, nhưng nó có thể giúp kiểm soát các triệu chứng như lo lắng, rối loạn giấc ngủ và trầm cảm.
6.3 Tự chăm sóc
Biện pháp tự chăm sóc cũng giúp người bị sang chấn tâm lý vượt qua các triệu chứng về cảm xúc, tâm lý và thể chất. Đó là:
- Tập thể dục: Luyện tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Thực hiện bài tập chánh niệm: Thực hành chuyên tâm và bài tập chánh niệm để cải thiện cuộc sống hiện tại.
- Kết nối với mọi người: Giao tiếp và kết nối với người khác để tránh tình trạng sang chấn tâm lý trở nên nghiêm trọng hơn.
- Xây dựng lối sống lành mạnh: Ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng, tránh rượu bia và ma túy, giảm căng thẳng bằng hoạt động trí óc và giải trí.
Những kiến thức này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sang chấn tâm lý. Hy vọng rằng bạn sẽ tìm thấy thông tin hữu ích và áp dụng chúng vào cuộc sống của mình.
English 
Vietnamese